در هفته ای که گذشت؛ نگاهی به گزارشات محیط زیستی در ایران

 

در هفته ای که گذشت؛ نگاهی به گزارشات محیط زیستی در ایران

خبرگزاری هرانا – حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته شده است. ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت دچار صدماتی شده است. گزارش پیش رو حاصل ثبت چهل و چهار واقعه محیط زیستی ایران است که در هفته اخیر منتشر و به هدف آگاه سازی گردآوری شده است.

به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، در هفته‌ ای که گذشت دستکم چهل و سه شکارچی غیرمجاز و قاچاقچی چوب بازداشت و به مراجع قضائی معرفی شدند. از سوی دیگر شاخص کیفی هوا در هشت شهر ناسالم و خطرناک اعلام شد. از دیگر اخبار مرتبط با محیط زیست میتوان به آتش سوزی منابع طبیعی کشور، بحران فرونشست، پسماند و آلاینده های محیط زیستی اشاره کرد؛ در گزارش پیش رو به برخی از آنها پرداخته شده است.

آسیب رسانی به جنبه های مختلف محیط زیست در ایران کماکان ادامه دارد. از طرفی شهروندانی وجود دارند که به دلیل عدم آموزش یا نیازهای مالی دست به تخریب و آسیب رسانی به محیط زیست می زنند و از سوی دیگر نهادهای متولی در تلاش هستند تا از حجم این آسیب ها بکاهند، هر چند این تلاش ها قابل تقدیر است اما به نظر نمی آید میزان آن با شرایط محیط زیستی ایران تطبیق داشته باشد.

بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیستی

یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها، حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی، و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی می‌شود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.

طی یک هفته اخیر با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، بیش از هشت تن چوب قاچاق در شهرهای ایزدشهر، مهاباد و شهرستان آوج ضبط و در این راستا سه متهم بازداشت شدند. همچنین طی این مدت دستکم چهل شکارچی غیرمجاز در شهرهای سمنان، یاسوج، هرسین، گناباد، خرم آباد، اردبیل، اردستان، چابهار، آمل، قائمشهر، کیاسر و سردشت بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند.

حق تنفس و هوای پاک

براساس گزارش‌ها، سالانه تعداد پرشماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون‌ها و قراردادهای بین‌المللی در این زمینه ندارد.

طی هفته ای که گذشت شاخص کیفی هوا در شهرهای زنجان ۱۰۷، ماهشهر ۱۵۷، هندیجان ۱۵۳، تهران ۱۱۱، شوشتر ۱۵۲، اهواز ۱۵۷، خرمشهر ۱۱۰ و شادگان ۱۱۳، ناسالم برای گروه های حساس، ناسالم برای عموم و خطرناک اعلام شد.

شاخص کیفی هوا از صفر تا ۵۰ هوای پاک، ۵۱ تا ۱۰۰ هوای سالم، ۱۰۱ تا ۱۵۰ ناسالم برای گروه‌های حساس، ۱۵۱ تا ۲۰۰ ناسالم برای عموم، ۲۰۱ تا ۳۰۰ بسیار ناسالم و ۳۰۱ تا ۵۰۰ خطرناک است.

شاخص کیفی هوا (Air Quality Index) معیاری است که غلظت ترکیبات مختلف آلاینده موجود در هوا نظیر مونوکسید کربن، دی اکسید گوگرد، ترکیبات نیتروژن دار، اوزون و ذرات معلق (ذرات کوچک‌تر از ۱۰ میکرومتر و ذرات کوچک‌تر از ۲.۵ میکرومتر) را که دارای حدود مجاز متفاوت با واحدهای مختلف است به یک عدد بدون واحد تبدیل می‌کند و وضعیت آلودگی هوا را نمایش می‌دهد.

آتش سوزی

به طور کلی جنگل‌ها در نتیجه عمل کربن گیری مرتباً گاز کربنیک هوا را که در اثر تنفس موجودات زنده و فعل و انفعالات شیمیایی و آلودگی های محیط زیست وارد هوا می‌شود جذب کرده و گاز اکسیژن را پس می‌دهد. از این رو باید مورد توجه ویژه ای قرار گیرند.

در هفته ای که گذشت، بیش از ۲۵۵ هکتار از منابع طبیعی استان های ایلام، خوزستان، کرمانشاه، لرستان و کهگیلویه و بویراحمد دچار حریق شده و از بین رفتند.

رییس سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری شوش گفت:هشت کیلومتر از درختان حاشیه جاده شوش به اهواز از محدوده روستای حمزه تا سه راهی هفت تپه دچار آتش سوزی گسترده شده بود، پس از سه ساعت تلاش آتش نشانان مهار شد.

فرمانده انتظامی سرپل ‌ذهاب در خصوص آتش‌سوزی در یکی از باغات این شهرستان، اظهار کرد: پس حضور مأموران و انجام تحقیقات ابتدایی مشخص شد یک ‌هزار و ۲۰۰ اصله درخت زیتون متعلق به یکی از باغداران سرپل ذهاب به علت نامعلومی دچار آتش‌سوزی شده است.

از سوی دیگر فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه وبویراحمد اعلام کرد: آتش سوزی های ابتدای بهار امسال تاکنون به ۹۰ هکتار از عرصه های طبیعی استان خسارت زده است.

همچنین در هفته جاری، آتش سوزی گسترده ‌ای در مناطق مختلفی از مراتع بین روستاهای «تفین، پایگلان و گواز» بخش مرکزی شهرستان سروآباد – کامیاران رخ داد و بسیاری از درختان و مراتع در اثر این آتش‌سوزی، در آتش سوختند.

افزون بر این، مدیر کل حفاظت محیط زیست خوزستان با اشاره به میزان آتش‌سوزی‌ در فصل بهار گفت: آمار آتش‌سوزی‌های مناطق تحت مدیریت استان از ابتدای سال تاکنون شامل ۱۶ مورد به مساحت ۲۸۸.۱۳ هکتار است.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان ایلام گفت: ۴۵۰ هزار هکتار از سطح مراتع و جنگل های این استان در معرض آتش‌سوزی قرار دارد.

دادستان شهرستان ایذه با اشاره به آتش سوی مزارع این شهرستان که از تاریخ سوم خرداد شروع و منجر به سوخته شدن حدود ۱۶۰ هکتار گندم برداشت نشده شد، از احتمال عمدی بودن این حادثه خبر داد و افزود: متهمین با قرار متناسب در زندان هستند و تحقیقات جهت شناسایی سایر عوامل دخیل در موضوع ادامه دارد.

فقدان مدیریت بارش های حداقلی؛ خشکسالی و از بین رفتن منابع آبی

خشک‌سالی می‌تواند باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجه آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کاهش عمق آب‌های سطحی و خاک مرطوب شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تبخیر سطحی و تبخیر آب از گیاهان از حد معمول در مدت معین بیشتر شود. عدم مدیریت صحیح منابع آبی در کشور، اثرات جبران ناپذیر این مهم را عمیقتر میکند.

معاون توسعه و پیش‌بینی هواشناسی چهارمحال و بختیاری گفت: میزان بارش‌های استان در سال آبی جاری (یکم مهر سال ۱۴۰۲ تا ۱۰ خرداد ۱۴۰۳) در مقایسه با میانگین بلندمدت به میزان ۱۰۲ میلیمتر معادل ۱۶ درصد کاهش دارد که بنابر گزارش مرکز ملی خشکسالی، بیشترین میزان کاهش بارش‌ها در کشور بوده است. این استان با بیشترین میزان کاهش بارش‌ها در صدر خشک ‌ترین و کم ‌بارش‌ترین استان‌های کشور قرار گرفت.

مدیرکل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست با تذکر این نکته که کشاورزی بزرگترین مصرف‌کننده آب در حوزه آبخیز دریاچه ارومیه است، گفت: علیرغم آبگیری مناسب دریاچه ارومیه، شرایط این دریاچه همچنان شکننده و ناپایدار است.

از سوی دیگر، مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران از هدر رفت ۴۰ درصد آب در این استان خبر داد.

فیروز قاسم‌ زاده، سخنگوی صنعت آب کشور در این خصوص میگوید: تا ۱۶ اردیبهشت، «درصد پرشدگی سد‌های تأمین‌کننده آب شرب پایتخت ۲۶ درصد بوده» و با کاهش ۵ درصدی نسبت به سال آبی گذشته روبرو هستیم.

افزون بر این، مدیرکل هواشناسی گیلان گفت: از ابتدای سال زراعی جاری (مهر سال گذشته تاکنون) ۶۵۷ میلیمتر بارندگی در استان داشته‌ایم که این میزان نسبت به دوره بلندمدت (۳۰ ساله) ۱۵ درصد کاهش دارد.

بحران فرونشست زمین در ایران

یکی از مسائلی که در اثر برداشت بی‌رویهٔ آب زیرزمینی رخ می‌دهد، فرونشست زمین است. امری که به گفته برخی از کارشناسان، عدم مدیریت آب های سطحی موجود توسط مسئولان متولی و نهایتا اقدام به برداشت بیش از حد از آبهای زیرزمینی، رشد به سزایی به آن می بخشد. نشست زمین باعث ایجاد شکاف‌های عمیق در سطح زمین، کج شدن لوله‌های چاه، خرابی ساختمان‌ها و نهایتا ایجاد تلفات جبران ناپذیر برای انسان ها و دیگر موجودات زنده می شود.

محمد درویش، کارشناس حوزه آب و محیط زیست اظهار داشت: ایرانیان ۱۵۰ میلیارد متر مکعب بیشتر از آنچه در طول ۳ دهه اخیر وارد آبخوان‌ها شده، برداشت کرده اند و این باعث فرونشست زمین در محدوده‌ای به مساحت ۵۷ هزار کیلومتر مربع با میزان به طور متوسط یک سانتی‌متر در سال شده است.

همچنین مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان اعلام کرد: در ادامه فروریزش‌های سریالی در خیابان‌های اصفهان این بار خیابان شهید صادقیان در منطقه ملک‌شهر دچار فروریزش شد. این حفره بر اثر گرفتگی خط لولهٔ ۲۵۰ میلیمتری انتقال آب ایجاد شده که مأموران آبفا نسبت به اصلاح آن اقدام کردند.‌ از ابتدای امسال تاکنون ۹ مورد شکستگی لوله‌های آب و فاضلاب در اصفهان رخ داده است.

از سوی دیگر، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فارس از فرونشست در مجموعه تاریخی نقش رستم خبر داد.

ثابت اقلیدی ادامه داد: بررسی‌ها حکایت از این دارد که در این دو محل یکسری رشته قنات وجود دارند که از قبل بر روی این‌ها پوشیده شده است و بارش‌های شدید موجب تخریب چاه‌ها و مسیل‌های قنات می‌شود و فروشست‌ها را ایجاد می‌کند.

بحران پسماند و آلاینده های محیط زیستی

مدیر کل ایمنی و حفاظت دریایی سازمان بنادر و دریانوردی عمده آلودگی در اروند رود را ناشی از پساب های پالایشگاهی اعلام کرد و گفت: سرازیر شدن آلودگی نفتی به اروند رود باید متوقف شود.

افزون بر این، معاون پایش اداره کل محیط زیست کهگیلویه و بویراحمد گفت: فاضلاب بیمارستان “امام سجاد” به فاضلاب شهری وصل نیست اما پس از تصفیه آن در خود بیمارستان، پساب فاضلاب در پایین دست بیمارستان، وارد سه حلقه چاه جذب کننده در بالا دست رودخانه “بِشار” می شود.

رحمت الله جهانشاهی در ادامه افزود: هم اکنون این چاه های فاضلاب بیمارستان بدلیل فرسودگی، تخریب و سرریز شدن روان آبی را تشکیل دادند که در بالادست رودخانه تجمیع می شود و در نهایت به پارک ساحلی و رودخانه بشار وارد می شوند.